Honderd geknakte kruisen in het bos raken me ergens in de buurt van mijn ziel, als het er niet midden in is. Het is gek, maar ik weet niet direct goed waarom. Wel voel ik dat er iets fundamenteels is waar ik opstandig van word. En als ik eerlijk ben, bekruipt me ook het gevoel dat ik jaarlijks heb op 4 mei bij de kranslegging. Het is zo’n gevoel dat zich laat typeren met de woorden dit nooit weer.

Klinisch beeld

De kruisen staan keurig in het gelid. Het is net alsof ze het hoofd laten hangen. Op de borst is een plaatje bevestigd met informatie. Op dat schildje staat een nummer. Daaronder is een diagnose te lezen die zonder twijfel op het terrein van de ‘geestesziekte’ thuishoort. Op de derde regel staan diagnoses waarvoor ik een medisch handboek nodig heb, maar het lijkt te gaan om fysieke aandoeningen. Op een enkele uitzondering na zijn de diagnoses in het Latijn. Alsof het de bedoeling is om het leed dat achter deze medische samenvatting schuilgaat vakkundig te steriliseren. Wie hier door de kruisen worden vertegenwoordigd weet ik niet, wel dat er psychisch en medisch gezien het nodige mis was.

Ziel

Hier hebben honderd individuen een monument gekregen. Hier zijn zij gekend bij een dossiernummer en hun diagnoses. Het is de afstandelijkheid, de zakelijkheid, die mij treft. Gaat het hier om mensen met een ziel? Mensen van wie is gehouden en die zijn liefgehad? Mensen die in de ogen gekeken zijn en mochten rekenen op barmhartigheid en mededogen? Daar zit ook mijn opstandigheid. Ik geloof dat het de zielloosheid is waar ik me door laat raken. Het raakt me dat alles wat hier de identiteit bepaalt, de samenvatting is van een medisch dossier. Maar van een diagnose kan een mens niet houden. Liefde vraagt toch om meer? Op zijn minst toch om een naam en een gezicht?

Ontferming

Ik moet denken aan de wat oudere Bijbelvertalingen waar in de evangeliën deze woorden in verschillende variaties voorkomen: “En Jezus raakte innerlijk met ontferming bewogen”. Deze woorden komen voor bij genezingsverhalen waar de ziekte voorop staat. Die ziekte zorgt voor maatschappelijke uitsluiting, maar steeds blijkt achter die diagnose een gezond mens schuil te gaan. Jezus kijkt kennelijk anders en in elk geval verder dan de ziekte of handicap. Hij weigert de mens daarmee samen te laten vallen. Honderd kruisen laten hier mensbeeld en ziektebeeld met elkaar versmelten. Ik geloof er heilig in dat we er alles aan moeten doen om ons daartegen te verzetten. Dat kan alleen als we ons door de ander laten raken. Ik vermoed ergens in de buurt van de ziel, als het er niet midden in is.

Over het monument

De kruisen staan in het beeldenbos van het Odapark in Venray en zijn gemaakt door Reinier Kurpershoek. Hij maakte ze als monument naar aanleiding van honderd jaar psychiatrie in deze stad.