Onderstaande tekst is uitgesproken op 19 februari 2022 in de Grote Kerk 's-Hertogenbosch als inleiding op één van de Ratswahlcantates van Bach: Wir danken dir, Gott, wir danken dir (BWV 29). Meer informatie over de Bachcantates in de Grote kerk is te vinden op www.bach-cantate.nl
Nog een kleine maand en dan mogen we weer naar de stembus. Het is aan ons om een nieuwe gemeenteraad te kiezen. Dat is in elk geval de bedoeling van onze democratische roeping. Dat was alleen niet helemaal de gang van zaken in Leipzig toen daar In 1731 de cantate Wir danken dir, Gott, wir danken dir voor het eerst klonk.
'Ratswechsel'
De leden van het stadsbestuur waren voor het leven benoemd. Uit de dertig leden werd ieder jaar een derde deel, ‘regerend' verklaard en de overigen ‘rustend'. In de tijd van Bach was dus eerder sprake van een 'Ratswechsel', dan een ‘Ratswahl’. Meer een wisseling van de wacht dus, dan een verkiezing. Maar hoe we het ook vandaag zullen noemen, hij schreef er prachtige muziek bij.
Gratie Gods
Bach was als cantor in Leipzig verplicht om jaarlijks voor deze gelegenheid een cantate te schrijven. Het doel van deze cantate was God te danken en te loven voor alle zegeningen die de stad ten deel vielen. Vermoedelijk werd het stadsbestuur als één van die zegeningen gezien. Het stadsbestuur was immers ingesteld bij de gratie Gods. Zoals ook elke wettekst in Nederland (behalve de grondwet)tot op de dag van vandaag die vreemde pre-ambule kent: Wij, Willem-Alexander, bij de gratie Gods, koning der Nederlanden, etc., etc., etc.
IJdel
In onze ver geseculariseerde maatschappij leest dat als ouderwets, niet meer van deze tijd en misschien zelfs misplaatst. Het is ook niet voor niets dat D66 een tijd terug ervoor gepleit heeft om deze tekst maar eens aan te passen. Om dan natuurlijk dat ‘bij de gratie Gods’ als eerste te schrappen. Als we dat zouden verstaan als louter folklore ben ik het daar overigens volledig mee eens. Dan is het ook niet heel veel meer dan ijdel gebruik van het woord God. Maar volgens mij kan Bach nooit zo gekeken hebben naar het stadsbestuur van Leipzig.
Zegen
Uiteraard waren het de notabelen van de stad die voor het leven benoemd werden in het bestuur en elkaar deze posten toeschoven. Toch denk ik dat zij hun positie eerder als genadegave dan verworvenheid hebben ervaren. Dat wil zeggen: met onze ogen van onze tijd zien we welvaart en succes als eigen verdienste. In Bachs tijd zag men het denk ik als zegening en veel minder als een logisch gevolg van hard werken. Bij de gratie Gods betekent dan niet veel meer dat je erbij bepaald wordt dat je er geen eer in mag scheppen. Het maakt dus bescheiden en schept bovendien een verplichting.
Sion
Ik weet natuurlijk niet met welke intentie Bach de cantate Wir danken dir, Gott, wir danken dir geschreven heeft. Menig raadslid zal zich wellicht zeer ijdel bewierookt gevoeld hebben. Maar Bach kan de cantate wel eens geschreven hebben met de bedoeling dat zij zich spiritueel overweldigd hebben gevoeld. Zitting hebben in de Rat, betekende namelijk als gelovige zorgen voor de stad en haar inwoners. Niet voor niets gebruikt Bach volgens mij de tekst die verwijst naar Sion, Jeruzalem, de stad waar God woont. Sion als brandpunt van het verbond tussen God en zijn Volk. Die stad moet de wereld tot zegen zijn. Daar moet invulling gegeven worden aan het verbond. Het verbond heeft steeds de sociale gerechtigheid als inzet. Vreemdeling, weduwe en wees moeten beschermd zijn. Naastenliefde is de maatstaf van alle dingen. En wat voor Sion geldt, moest ook voor Leipzig gelden.
Roeping
Bachs muziek kon dus wel eens bedoeld zijn om die roeping goed te verstaan. Zo wil ik me in elk geval laten meevoeren door zijn muziek. Die wil ik horen en verstaan als een uitnodiging om mijn eigen roeping
opnieuw te bevestigen. Om als geroepene op te komen voor ieders welzijn. Want ik ben er heilig van overtuigd dat ik geen rechten kan ontlenen aan het geluk dat mij ten deel viel. Maar juist daardoor ben ik bij de gratie Gods geroepen, er voor hen te zijn die in de verdrukking zitten. En voor elk stadsbestuur die dat verstaat, kan Bachs muziek niet goddelijk genoeg zijn natuurlijk.
Dat zijn muziek ons dan ook vandaag tot zegen zij.
